Project
La restauraziun externa ei terminada
Puntualmein silla fin digl atun e l’entschatta digl unviern ha la restauraziun dalla baselgia da Nossadunna dalla Glisch saviu vegnir terminada. Las lavurs vid il tetg e las fatschadas ein sestendidas sur dus onns. Ussa sepresenta il sanctuari sil crest da Caltgadira en in bellezia vestgiu. Grazia alla restauraziun – surtut dil tetg – ei igl intern protegius pils proxims decennis. Igl architect Patrick Rothmund ei staus responsabels pil project.
«La restauraziun ha custau 750 000 francs. L’investiziun ei aschia el rom dallas expensas previdas persuenter.» Quei di il president dalla Pleiv catolica romana s. Martin Trun, Pieder Decurtins. El ei satisfatgs dil project reussiu: «Ussa vesa la baselgia puspei ora aschia sco ella duess. Jeu hai grond plascher da sia cumparsa.» Igl onn 2024 preveda la vischnaunca da Trun da sanar il plaz avon la baselgia.
Entochen sin ina pintga summa ei la restauraziun finanziada. «Nus essan fetg engrazeivels per mintga contribuziun che nus havein retschiert. Ussa sperein nus aunc da saver cuvierer la summa restonta», di Pieder Decurtins.
Suenter che la vischnaunca ha sanau il plaz avon baselgia, vul la pleiv arranschar ina fiastetta en favur dalla restauraziun externa dalla baselgia. Medemamein fa ella ponderaziuns da celebrar igl avegnir mintgamai la sonda sera duront la stad in survetsch divin ella baselgia da Nossadunna dalla Glisch.
Las lavurs da restauraziun dils davos dus onns ein seconcentradas silla substanzia externa dalla baselgia. La cuvrida dil tetg principal dalla baselgia consistenta d’eternit, ei vegnida allontanada cumpleinamein. Sut la cuvrida d’eternit sesanflava in tetg da slondas. Quei tetg era staus exponius pli baul mo cuort all’aura. Sto esser che la cuvrida suravi era vegnida construida pauc suenter che quei tetg da slondas era vegnius fatgs. Il tetg niev dalla baselgia ei ord material d’uginox. Igl ei ina construcziun en fuorma da tievlas. Medemamein ein ils tetgs existents dils clutgers vegni colurai, il tetg dalla caplutta ei vegnius restauraus cumpleinamein.
Las fatschadas dalla baselgia ein vegnidas restauradas cun pliras cuvridas da caltschina. La mischeida dil material per la cuvrida ei succedida tenor in recept special coordinaus culla Tgira da monuments ed il restauratur Ivano Rampa d’Almens en Tumliasca. Dalla restauraziun dils onns 1990 havevan ins bunas indicaziuns dalla mischeida dil material per la ligiadira. Quella ga eis ella vegnida mischedada cun glera, per aschia mantener la consistenza empau pli groppa dalla fatschada. Duront las lavurs da restauraziun ei la baselgia stada enzugliada en in palancau e tendas. Las lavurs che han saviu vegnir fatgas d’interpresas dalla regiun – seigi per capacitad ni savida – ein vegnidas surdadas a quellas.
Renovierte Kirche
Erneuerungsbedarf der Kirche
Historia
Historia dalla baselgia da Nossadunna dalla Glisch
Dil temps prehistoric
Ins suppona ch’igl uclaun d’Acladira sur il vitg da Trun era in liug d’unfrendas paganilas il temps prehistoric. Sco quei ch’ins sa leger en scartiras davart Acladira e la baselgia da Nossadunna dalla Glisch, dat ei clars mussaments persuenter. In pign tschancun sur la casa pervenda ad Acladira sesanflava tochen ils onns 1950 in grond crap erratic che steva ella retscha dil cult prehistoric da crappa, cun dolmas e menhirs, en differents loghens dalla Surselva. Mo era pil cult dil fiug fuva il crest d’Acladira in liug adattau. Aschia vegneva tgirau leu igl usit da trer schibettas, in usit dil temps paganil.
La muria gronda
L’emprema caplutta ad Acladira era dedicada a s. Bistgaun. Ins suppona che quella seigi vegnida baghegiada ils onns dalla muria gronda. Ella Cadi ei la pestilenza sederasada denter 1550 e 1631. L’entschatta dil 17avel tschentaner era quella caplutta periclitada dalla decadenza. Enstagl da restaurar ella ein ins sedecidius da construir ina nova. Enten realisar quella ei lu succediu enzatgei tut aparti ad Acladira: La notg suenter ch’il crap da fundament per ina caplutta nova ei vegnius tschentaus ils 27 d’avrel 1663 ei igl entir crest vegnius sclarius d’ina clara glisch. Quella cumpariziun ha allura dau il num alla caplutta: «Nossadunna dalla Glisch».
Ina caplutta nova
Nov onns suenter l’entschatta dallas lavurs – apparentamein ein las lavurs da baghegiar sesplegadas plitost plaun – ei il sanctuari vegnius consecraus digl uestg Duri IV de Mont. Quei ei stau ils 5 da fenadur 1672. La baselgia dedicada alla visitaziun da Maria ha in secund patrun: S. Bistgaun. Ils mirs e tetg dalla caplutta fuorman aunc oz il chor dalla baselgia.
In liug da pelegrinadi
Quella caplutta nova e sia legenda miraculusa han cattau grond’accoglientscha els cors dalla populaziun sursilvana. Acladira e sia baselgia da Nossadunna dalla Glisch ei daventau in liug da pelegrinadi. Igl onn 1681 ha igl avat dalla claustra da Mustér, Adalbert II de Medell, tschentau il crap da fundament per l’engrondaziun dalla caplutta ad ina baselgia. Dus onns pli tard, ils 23 da zercladur 1683, ha uestg Duri IV de Mont consecrau il sanctuari. Cun occasiun dalla renovaziun dalla baselgia suenter igl incendi da 1948 ha sur Carli Fry, beneficiat a Nossadunna dalla Glisch da 1929 entochen 1954, aschuntau la caplutta dalla visitaziun e tschentau quella vid il mir seniester dil baghetg cun in sulet access tras la nav dalla baselgia. La caplutta dueva survir als survetschs divins dil luverdis.
Igl incendi da 1948
El decuors dil temps ein renovaziuns e restauraziuns parzialas adina puspei stadas necessarias. Aschia ei la fatschada dalla baselgia vegnida restaurada 1939 e 1940 ein ils mirs externs dil clutger dalla baselgia vegni renovai. Las finiastras ein vegnidas remplazzadas e novs scalems egl intern ein vegni construi. Strusch che la restauraziun era finida ei il sanctuari daventaus l’unfrenda d’in incendi ils 18 sils 19 da december 1948. Il fiug caschuna considerabels donns, mo gia cuort suenter quei tragic eveniment vegn decidiu da reconstruir, respectivamein da renovar danovamein la baselgia. Quei succeda tenor basegns e finanzas. La finamira primara ei stada quella da mantener la substanzia baroca digl edifeci. Da 1989 entochen 1991 ei la baselgia che paradescha maiesteticamein sur Trun vegnida renovada la davosa ga. Ils 23 da zerclaur 1991 eis ella vegnida benedida d’uestg Wolfgang Haas.
Las fatschadas han pitiu
Dapi la davosa renovaziun avon pressapauc 30 onns ha il baghetg ch’ei sut protecziun da monuments cantunala e federala, pitiu donn entras l’aura. Per quei motiv ei ina renovaziun externa necessaria, cass cuntrari savess il baghetg pitir aunc pli grond donn. Culla planisaziun da quella renovaziun ei igl architect indigen Patrick Rothmund vegnius incaricaus. La renovaziun cumpeglia surtut la sanaziun dallas fatschadas ch’ein tschuffas, mo che han era sfendaglias en plirs loghens. Plinavon eis ei necessari da sanar ils fundaments donnegiai entras la secreziun da sal e la humiditad. Il plantiu dalla baselgia sto vegnir isolaus cumpleinamein ed il tetg vegl allontanaus e remplazzaus d’in niev.
Bova caschuna donns
En connex culla renovaziun externa duei era il plaz avon baselgia vegnir sanaus cumpleinamein. La malaura da 2002, cumbinada cun bovas buca lunsch naven dalla baselgia, ha schau sbassar il plaz. Igl ei necessari da sanar ils mirs e d’alzar il plaz sill’altezia d’antruras. Il medem mument duei l’entrada ella baselgia vegnir formada da niev, aschia che la baselgia ei accessibla per in e scadin igl avegnir.
Fontaunas: Il cudisch «Il sanctuari da Nossadunna dalla Glisch a Trun/Acladira» da Pius Tomaschett, cumparius 2005, ediziun dalla Romania. «Trun – Maria Licht – Nossadunna dalla Glisch», 2001, Casa editura d’art Peda, Passau.
Finanziaziun
Cuosts totals dil project da sanaziun 2022: 1 000 000. –
Contribuziuns garantidas:
| Corpus catholicum | 200’000.00 |
| Tgira da monuments dil cantun Grischun | 106’000.00 |
| Tgira da monuments dalla confedraziun | 106’000.00 |
Cuosts totals dil project da renovaziun 2022: 1’000’000.—
Contribuziuns gia sinceradas:
Corpus catholicum
200’000.00
Tgira da monuments cantun Grischun
106’000.00
Tgira da monuments Confederaziun
106’000.00
Donaziuns
Bugen prendein encunter Vossa donaziun.
Indicaziuns da conto:
Banca Raiffeisen, CH75 8080 8008 4143 9421 9
Cordial engraziament per Vossa donaziun.
Donaturs
Katholisch Stadt Zürich
Verband der röm.-kath. Kirchgemeinden der Stadt Zürich
Katholische Kirche im Kanton Zürich
Promedia Stiftung, Chur
Trun Turissem
Stiftung Stavros S. Niarchos für Ausbildung, Wissenschaft und Kultur
Sanaziun
| Termine Renovation: | |
|---|---|
| – Arbeiten an den Grundmauern und Fundamenten: | Ende Juni 2022 |
| dauern während es Sommers | |
| – Dach- und Fassadensanierung: | Ab April 2023 |
| – Arbeiten am Vorplatz, am Zugang der Kirche und Umgebung: | 2024 |