Architect

«In plan da termins ambizius – mo realisabels»

Igl architect Patrick Rothmund rispunda sis damondas pertuccont la renovaziun externa dalla baselgia da Nossadunna dalla Glisch.

Parick Rothmund, Vus haveis analisau da rudien la substanzia dil baghetg dalla baselgia da Nossadunna dalla Glisch. Tgeinina ei Vossa constataziun principala?

La baselgia da Nossadunna dalla Glisch ei in baghetg tut aparti. La historia da quei baghetg entscheiva el 17avel tschentaner e tonscha tochen en nies temps. Pia in liung temps. En quel ei era vegniu baghegiau vitier novas parts d’edifeci. Ord la caplutta ei aschia vegniu ina baselgia da pelegrinadi.

Ei ha adina puspei dau sanaziuns. In’impurtonta e gronda sanaziun ei vegnida fatga ils onns 1991/1992. Da lezzas uras han ins priu mesiras che han gidau a tener naven la humiditad dils mirs. Quei vegn uss d’engrau a nus. Denton astgan ins buca emblidar ch’ils mirs han varga 340 onns. Els han pitiu malgrad las mesiras pridas alla davosa sanaziun. Oz vesein nus ch’els han tochen sin ina altezia da ca. 1.50 – 1.80 m ina memia aulta humiditad. Quella stuein nus allontanar per saver far ina nova ligiadira e rugalar ils mirs aschia ch’els semantegnan pils proxims decenis.

Plinavon ei il tetg dalla nav-baselgia sco era quel dil chor en in schliet stan. Il tetg dalla nav-baselgia ei cuvretgs cun tievlas da fasras da cement. La construcziun che porta datescha dils onns 1950. Ella ei vegnida construida suenter il barschament da 1948. Pia eis ella buca aschi veglia. Ins astga quintar ch’ella seigi en bien stan. En detagl ves’ins quei denton pér cura che la cuvrida ei naven e nus havein la construcziun libra avon nus.

Il tetg dil chor dalla caplutta e dil teschamber ei vegnius construius da niev tier la davosa sanaziun 1991/1992. Igl ei vegniu fatg per part ina nova construcziun che porta era ina nova cuvrida. La cuvrida ei buca secumprovada ed ei ha era gia dau donns d’aua egl intern dil teschamber. La construcziun suten ei segiramein aunc buna. Cheu sto pia vegnir fatg ina nova curvrida dil tetg.

Ord igl aspect architectonic ein las mesiras da sanar la fatschada e cun lezza ensemen era las curvridas dil tetg segiramein bunas. Ei vegn a dar alla baselgia ina nova tarlischur e segirar la substanzia historica per las proximas generaziuns.

La baselgia da Nossadunna dalla Glisch ei in object tut special. La baselgia ei adina puspei vegnida cumpletada cun novas parts. Tgei vul quei dir per la renovaziun sco tala?

Las parts impurtontas dil baghetg ein vegnidas construidas enteifer circa 25 onns. Pia naven da 1663 tochen 1686. Quei ei il temps nua che la caplutta ei daventada ina baselgia da pelegrinadi. Sco emprem ei vegniu construiu la caplutta. Lezza ei vegnida amplificada cuort suenter cun la nav-baselgia aschia che la caplutta ei daventada il chor dalla baselgia. Il medem temps ei era vegniu construiu il clutger grond ed il teschamber. Quei ein las impurtontas parts dalla baselgia da Nossadunna. Ellas dateschan tuttas dil medem temps.

La caplutta dalla visitaziun che sesanfla el nord dalla baselgia ei vegnida baghegiada 1950. Ella ei pia in baghetg pli niev, il qual ei denton integraus vid las parts pli veglias existentas.

Il tetg dalla nav-baselgia surtila medemamein la caplutta dalla visitaziun. Era igl access tier quella ei naven dalla baselgia anora.

Tgeinina ei la pli gronda sfida en connex cun quella renovaziun?

Quei ei il patratg che nus sefatschentein d’ina substanzia historica. Cheu valan autras reglas che sin auters baghetgs da nies temps. Igl ei aschidadir in reagir sigl existent. Cheu dat ei aspects historics pil manteniment dalla substanzia historica. Ei vala d’anflar soluziuns che secumportan cun quei fatg, seigi quei tier la construcziun sco tiels materials.

Ina part essenziala dalla renovaziun pertucca il tetg. Quel ei en in schliet stan. Da cu datescha quel e daco eis el ius talmein en decadenza?

Il tetg ei buca aschi vegls. Il tetg dil chor cul teschamber ensemen ei vegnius renovaus ils onns 1991/1992. Il tetg dalla nav-baselgia datescha dils onns 1950. En cumparegliaziun culs mirs ei quei ina giuvna part vid il baghetg.

Il tetg dil chor e teschamber ei en in liug fetg exponiu. Exponius entras neiv e glatsch che dat giu dil clutger grond sin la cuvrida dil tetg e fa aschia donns. Plinavon ein las colligiaziuns denter la cuvrida ed ils mirs cunfinonts dil clutger e la baselgia puncts fleivels. Per quels motivs ha ei era dau suenter relativ cuort temps donns che pretendan ina sanaziun.

Perencunter ha il tetg dalla nav-baselgia uss cun ses 70 entochen 80 onns contonschiu il temps ch’el sto vegnir remplazzaus.

Co vegn ins a proteger igl intern dalla baselgia duront la renovaziun dil tetg?

L’entira baselgia vegn circumdada d’in palancau da lavur. Tier quel sa vegnir fatg in tetg per proteger la baselgia sche quei ei necessari.

Pil mument partin nus denton buca da quei fatg. Sche las construcziuns che portan ein bunas san las lavurs vid la cuvrida vegnir fatgas en etappas adequatas aschia ch’ei dat negins problems cun l’aura.

Fuss la construcziun buca buna e stuess quella vegnir remplazzada, lu stuess ins eventualmein construir in tetg provisori cunquei che quellas lavurs dessen bia da far.

La renovaziun vegn a cuzzar siat entochen otg meins. Ei quei buca ina finamira fetg ambiziusa?

L’idea ei d’entscheiver cun las lavurs vid il baghetg dalla baselgia la primavera, aschigleiti che las relaziuns d’aura lubeschan ei. Igl avantatg che nus havein lu ei che nus savein luvrar viaden ella stad. Pia viaden ella stagiun caulda. Quei ei fetg impurtont. Quei ei impurtont surtut ord igl aspect ch’ils materials che vegnan duvrai ein materials naturals per exempel da caltschina ed ieli.

Luvrar vid ina substanzia historica vul era dir luvrar per part sco duront il temps cura che quella ei vegnida baghegiada. Ils materials havevan da lezzas uras negina chemia ni auters mieds sintetics per sminuir il temps da schigiar ora. Quels aspects ston vegnir risguardai el plan da termins.

Ei vegn a semussar, schebein nus vegnin da tener en ils termins. En general ston ins adina quintar cun surpresas tier objects che vegnan baghegiai entuorn e sanai. Eventualas pintgas surpresas ein quintadas en el plan da termins. Dess ei pli grondas surpresas caschunassen quellas lu in‘adattaziun dil plan da termins. Sche tut va sco previu duess il plan da termins esser realisabels – ambizius, mo pusseivels.